نگاهی به مشکلات شعر کلاسیک در گفت‌وگویی با: محمد مستقیمی
محمد مستقیمی(راهی)، شاعر و منتقد، معتقد است القای اندیشه باید از شعر حذف شود؛ چراکه شعر باید اندیشیدن را در پی داشته باشد. وی همین موضوع را دلیل جهانی نشدن شعر فارسی می‌داند و به باور او تنها شعر خیام از میان شاعران فارسی‌سرا جهانی شده است.-
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «آیینه پردازان» (در شناخت ماهیت و ساختار شعر) تالیف محمد مستقیمی حدود دو سال است که مراحل اداری انتشار را از سوی انتشارات قلمستان اصفهان طی می‌کند و اکنون به مراحل نهایی رسیده است.
مستقیمی در این کتاب در پی کشف این موضوع که چرا شعر فارسی جهانی نشده، بوده و به طرح این مساله پرداخته است که القای اندیشه باید از شعر حذف و اندیشیدن جایگزین آن شود.
وی درباره این موضوع توضیح داد: شعری که اندیشه را القا می‌کند، شعار است، اما اندیشیدن در شعر مانند خلقت و آفرینش هستی از سوی خداوند است؛ به عبارت دیگر آفرینش چیزی را بیان نمی‌کند و تنها انسان‌ها را به اندیشیدن وا می‌دارد.
این شاعر به دیدگاه عین‌القضات همدانی در شعر اشاره کرد و گفت: بنا بر دیدگاه عین‌القضات همدانی شعر را آینه‌ای می‌دانم که خواننده عکس خود را در آن می‌بیند نه آینه‌ساز را.
وی با تاکید بر اهمیت کشف این پرسش که چرا شعر فارسی جهانی نیست، اظهار کرد: اغلب شاعران ما به این موضوع که معلم جهان هستند، تظاهر می‌کنند و همیشه القای اندیشه در سروده‌های آن‌ها صورت می‌گیرد، این مساله سبب شده است شعر ما جهانی نشود.
مستقیمی در پاسخ به این پرسش که آیا شعر شاعران کهن چون حافظ و مولانا هم جهانی نیست، گفت: از میان شاعران کهن فارسِ‌سرا تنها خیام و شعر او در معنای واقعی جهانی و به زبان‌های بسیاری ترجمه شده‌اند. جهانی شدن یک شاعر باید به شیوه‌ای باشد که هم از سوی اهل فن آن شاعر شناخته شود و هم مخاطب عام گسترده‌ای داشته باشد.
وی افزود: حافظ بیشتر به دلیل تبلیغات گوته در دنیا مطرح شده و اندیشمند بودن مولانا، او را جهانی کرده است. فراموش نکنیم که شعر محلی برای القای اندیشه نیست، بلکه اندیشه را باید از دیگر روش‌ها مانند نگارش مقاله القا کرد، البته شاعران گذشته در این مساله بی‌تقصیرند چراکه که شیوه سخن در آن زمان چنین بوده است.
این منقد به چند نمونه از شاعران جهانی اشاره کرد و افزود: بسیاری از شاعران مطرح دنیا به عنوان شاعر جهانی شناخته می‌شوند؛ برای مثال تی.اس.الیوت یا جبران خلیل جبران دو شاعر جهانی هستند.
وی در ادامه به ارایه توضیحاتی درباره کتاب «آیینه پردازان» پرداخت و گفت: این اثر به‌طور کلی در زمینه تئوری شعر و شناخت ماهیت و ساختار شعر است. از سوی دیگر به عنوان منتقد با محتوای شعر کاری ندارم و برهمین اساس به نقد محتوایی نیز اعتقادی ندارم، بلکه تنها با بررسی ساختار شعر و آسیب‌شناسی در ساختار شعر به نقد هر سروده‌ای می‌پردازم؛ همان کاری که در این کتاب نیز انجام شده است.
وی درباره مباحث بخش‌های مختلف کتاب توضیح داد: کارکردهای تخیل در شاعر، نحوه باروری خیال و تولد شعر، شناخت آفت‌های شعر چه در شعر کلاسیک و چه در شعر نو و موسیقی شعر عنوان بخش‌های مختلف این کتاب هستند. همچنین نمونه‌هایی از شعر شاعران گذشته یا معاصر در این کتاب ارایه شده است.
مستقیمی این کتاب را حاصل یک عمر تجربه، آموزش و کندوکاو دورنی در زمان سرایش شعر دانست و اظهار کرد: مباحثی که در این کتاب مطرح می‌شوند، بسیار جدید هستند و حاصل کندوکاو در ادبیات جهان و لحظه سرایش شعر طی 40 سال. به‌نظرم دیدگاه‌های مطرح شده در این کتاب جنجال‌برانگیز خواهند بود؛ همان‌طور که درباره دیدگاهم به شعر گفتم، معتقدم اندیشیدن باید جایگزین القا اندیشه در شعر شود.
وی افزود: اگر این کتاب منتشر شود معیارهای دقیقی برای نقد در حوزه ادبیات مطرح می‌شود که تاکنون جای آن خالی بوده است. در این کتاب با ذکر جزییات، چگونگی شکل‌گیری شعر در ذهن شاعر بیان می‌شود.
مستقیمی در پایان یادآور شد: این کتاب حجمی در حدود 135 صفحه دارد. کتاب مجوز انتشار را دریافت کرده است و مراحل نهایی انتشار را از سوی انتشارات قلمستان اصفهان طی می‌کند.
محمد مستقیمی(راهی) شاعر و منتقد، متولد 1325 در اصفهان است.
«آن آویشن غریب»، «اوج آبی»، «جستاری در ساختار شعر قیصر امین‌پور»، «چه تابستان بی‌سایه‌ای!»، «شب و ابروهامون»، «عاشقان ایستاده می‌میرند» و «عطر خوش رازیانه» عنوان برخی از مجموعه‌های شعر و آثار پژوهشی مستقیمی هستند.
